• عنوان كتاب: ساختار و گونه شناسي نهادهاي آموزشي عصر بني حفص در افريقيه (تونس-الجزاير- ليبي) (ساختار و گونه شناسي انواع نهادهاي آموزشي عصر بنی حفص در تونس)
• مؤلف:دکتر محمد رضا شهيدي پاك
  • Title: The Varity and typology of structure of various Kinds of Islamic education in Hafsids period (Libya – Algeria- Tunisia)
  • Author: Dr. Mohammad Reza ShahidiPak

• ناشر: انتشارات علويون
• محل نشر: قم
• سال نشر: 1396
• موضوع: آموزش و پرورش- سازمانها و نهادهای تعلیم و تربیت، زندگي فرهنگي، افریقیه، تونس، حفصيان
• قيمت: 150000 ريال

معرفی کتاب:

تأسيس نهاد آموزش در دوره حفصي از تنوع خاصي برخوردار است كه گونه اي از مراكز دولتي با ساختار ويژه و مراكز غير دولتي با ساختار بومي افريقيه و رايج در بلاد اسلامي را در بر مي گيرد. تعداد اين گونه ها حدود ده مورد شامل: مكتب خانه، مسيده كه نوعي خاص از مكتب خانه است، مسجد، مدرسه، زاويه، مقابر، كتابخانه، بازار، خانه، دارالقرآن، عزابه و رباط است. جامع زيتونيه در رأس مهمترين گونه نهاد آموزشي عصر دولت بني حفص است كه داراي ساختار پيشرفته تعليم و تربيت اسلامي در قرون وسطي است و يكي از آخرين مراحل تكامل نظام آموزشي است كه زمينه انتقال و گسترش تعليم و تربيت در اروپا را فراهم ساخته است و مورد توجه محققان قرار گرفته است. دولت حفصيان به ايجاد تأسيسات عمراني از جمله انواعي از نهادهاي آموزشي در دولت- شهر تونس و ساير شهرهاي افريقيه معروف است. شروع اين دولت با تأسيس پايتخت همراه شد.

كثرت نهادهاي آموزشي در عهد اين دولت به حدي بود كه دولت آنها را مي توان دولت تعليم و تربيت ناميد.این دولت پرچمدار مدرسه سازي در غرب اسلامي است. مهمترين نهادهاي آموزشي كه هنوز نام آنها در متون تاريخ تعليم و تربيت به عنوان شاخص نهاد آموزشي است به وسيله حفصيان ايجاد شده است.

حفصيان به طور مبنايي به مكتب خانه به عنوان پايه تعليم و تربيت اهميت فوق العاده قائل بودند و طيف گسترده_اي از نهاد آموزش در شهرهاي حفصي گزارش شده است. مكتب خانه و مدرسه مسجد به ويژه كُتّاب و مدرسه سلطنتي از مهمترين نهادهاي آموزشي آن ها است. عصر آنها نهضت آموزشي و انتقال سنت مدرسه سازي ايراني به غرب جهان اسلام است. نخستين مدرسه به سبك نظاميه را دولت حفصيان بنا كردند.، كتاب حاضر بخشي از پژوهش سال 1383 با عنوان: فرهنگ و تمدن اسلامي در عصر حفصيان در افريقيه است كه در بابي از آن به مراكز نهاد هاي آموزشي در دوره حفصي اختصاص پيدا كرده است و در كتاب «نقش دولت بني حفص در افريقيه» آمده است.اين كتاب با عنوان اصلي «ساختار و گونه شناسي نهادهاي آموزشي عصر بني حفص در افريقيه (تونس-الجزاير-ليبي) و با عنواني ديگر ساختار و گونه شناسي انواع نهادهاي آموزشي عصر بنی حفص در تونس»، تأليف دكتر محمد رضا شهيدي پاك عضو هيأت علمي دانشگاه آزاد اسلامي تهران مركز و استاد برجسته دانشگاه آزاد اسلامي قم با شماره كتابشناسي: 4376614 و با رده بندي كنگره: 1396،9س9ش/1500LB و رده بندي ديويي: 371/3096 و با شابك (IBSN)=6-53-6203-600-978 كه توسط انتشارات علويون قم در تابستان 1396 براي اولين بار در قطع وزيري متوسط و با جلد شميز چاپ و منتشر شده است. کتاب 136 صفحه دارد. پيشگفتار اثر خواننده را با با اهداف پژوهش آشنا مي سازد. فهرست بندي مطالب کتاب كه از ويژگي هاي شيوه تقسيم بندي مؤلف است كه در اكثر آثار ايشان مشاهده مي شود عناوين موضوعات را در سه باب و 10 فصل و 36 قسم با 49 موضوع فرعي دسته بندي شده است. عناوين هريك از باب ها، فصول و موضوعات فرعي با عنوان كتاب ارتباط منطقي دارند مطالب برخي فصول موجَز ولي تحليل ها و معاني گويا، علمي و مستند هستند و استفاده از مآخذ معتبر اولیه از ديگر ويژگي هاي اثر است.

محتواي مطالب كتاب:

مؤلف پس از پيشگفتار به عنوان مقدمه و كليات در سه فصل مفصلا در باره حفصيان و محدوده جغرافيايي و قلمرو نفوذ دولت آنان و نقش آنان در گسترش نهاد هاي آموزش و صنعت تعليم و تربيت و اسناد تعليم در جهان اسلام را شرح داده است و سپس به تقسيم بندي مطالب و عناوين موضوعات كتاب را به شرح زير آورده است:

باب اول: نهاد كلاسيك آموزش اسلامي و ساختار آموزشي و پژوهشي آن را در مجموع هشت فصل و 20 قسم و 49 فرع شرح داده است.

باب دوم: در مورد نهادهاي آموزشي در جاهاي غير كلاسيك، زاويه و بازار در سه فصل و 8 قسم توضيح داده است.

باب سوم: نظام بومي و خصوصي آموزش را در دو فصل و 8قسم تشريح كرده است.

پس از اتمام عناوين مؤلف به نتيجه گيري پژوهش خود پرداخته است كه پس از معرفي فهرست منابع و مآخذ اثر به صورت الفبايي چكيده (Abstract) را به زبان انگليسي آورده است.

تهيه كننده: عباس رضازاده مقدم – دانشجوي دكتراي تاريخ و تمدن اسلامي – دانشگاه آزاد اسلامي قم